استاد جلال الدین آشتیانی: آموزش و مردم
از مرحوم استاد سید جلال الدین آشتیانی، مقدمه ای مفصل (67 صفحه) و دقیق و البته به تعبیر فروتنانه خودشان «مقدمه ناچیز و بر سبیل ارتجال و با عجله» در ابتدای کتاب شکوه شمس در عرفان عملی و نکته هایی پیرامون جناب مولوی و مثنوی عزیز آمده که بسیار قابل استفاده است. از باب تشویق دوستان و تنبیه همگان این قطعه از پایان این مقدمه تقدیم می شود:
«استاد محقق آقای آقا میرزا ابوالحسن قزوینی (فیلسوف و عارف مشهور از تلامیذ آخوند نوری) ایام تعطیل از جمله ایام مبارکه ی صیام «مثنوی» درس می داد. او سلطه ای عظیم به عرفانیات داشت. اگر غیر اهل، سرزده وارد مجلس می شد شروع به تفسیر آیه ای از آیات قرآن می نمود و می گفت، ما تفسیر آخوند ملا محمد بلخی تدریس می کنیم.
هندی ها بیش از صد و پنجاه شرح و تعلیق بر مثنوی نوشته اند. نظام آموزشی مطلوب جوابگوی نیازهای حیاتی کشورها می باشد «ره چنان رو که رهروان رفتند» و ضعف و قوت نظام آموزشی حکایت از لیاقت مردم کشورها می نماید.
حقیر شرحی مبسوط بر مثنوی دیدم و افسوس می خورم که چرا محیط ما این اندازه انحطاط دارد. چاپ و فروش این قسم شرح ها دلالت بر تنزل عجیب علمی می نماید.
گاهی کتاب به اندازه ای خارج از موضوع و محمول است که محتاج به جرح و تهجین و تثریب نمی باشد و ناشر جز به منفعت خود فکر نمی کند و نااهل نیز از گفتار دست نمی کشد. ... اساتید یکی پس لز دیگری می روند و کسی جای آنها را نمی گیرد. استاد همایی و استاد بدیع الزمان با کوشش و تحصیل و مطالعه به مقام ارجمند رسیدند. اساتید بزرگی همانند آقای دکتر زرین کوب و آقای دکتر یوسفی و آقای دکتر باستانی پاریزی دوران بازنشستگی را می گذرانند و به تحقیقات خود ادامه می دهند و حقیر باور ندارد که کسی در حد آنها برسد.
سید جلال الدین آشتیانی، فروردین 1367 خورشیدی» *
- - امروز همه این اساتید بزرگ درگذشته اند و چه خوب که رفتند و نمی بینند چه بر سر آموزش و فرهنگ آمده است!
فرشته رست به علم و بهیمه رست به جهل
میان دو به تنازع بماند مردم زاد! (مولوی، مثنوی، د 2، ب 9696)
* شیمل، آن ماری، شکوه شمس، ترجمه حسن لاهوتی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ ششم، 1389، ص نود و سه و نود و چهار.
*
*
اِنَّ اللّهَ لایُخلِی اَرْضَهُ مَنْ حُجَّهِ طَرْفَهَ عَیْنٍ ، اِمّا ظاهِرٌ وَ اِمّا باطِن